Μια εξαιρετική (και επίπονη) δουλειά από τον Platon Kleanthidis

Μετά τους σπουδαίους αρχιτέκτονες που η Θεσσαλονίκη είχε την τύχη, κυρίως μετά τη μεγάλη πυρκαγιά του 1917, να την αναμορφώσουν κυριολεκτικά, τον Ερνέστο Τσίλλερ, τον Vitaliano Poselli, τον Pietro Arrigoni, τον Ernest Hebrard (Εμπράρ), τον Joseph Pleyber, τον Γεώργιος Καμπανέλλο, τον Ξενοφώντα Παιονίδη και αρκετούς άλλους, ήρθε η στιγμή να γνωρίσουμε έναν σπουδαίο αλλά άγνωστο στους περισσότερους Έλληνα εξαιρετικό δημιουργό: τον Γεώργιο Μανούσο.

Ο Γεώργιος Μανούσος ήταν Έλληνας αρχιτέκτονας απόφοιτος του 1905 της Σχολής «Ωραίων Τεχνών» της Κωνσταντινούπολης.

Με το τέλος του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου και την ανταλλαγή των πληθυσμών το 1923, έρχεται στη Θεσσαλονίκη όπου μαζί με άλλους 10 πρόσφυγες αρχιτέκτονες, συγκροτούν το Σύλλογο Αρχιτεκτόνων Κωνσταντινουπόλεως το 1924, με έδρα τη Θεσσαλονίκη και πρόεδρο τον Δημήτρη Καραγιαννάκη.

Η μεγάλη πυρκαγιά τον Αύγουστο του 1917 και οι αυξημένες ανάγκες για ανοικοδόμηση του δίνουν τη δυνατότητα να σχεδιάσει πολλά κτήρια στη Θεσσαλονίκη, αρχικά στην περιοχή της Πυρικαύστου και στη συνέχεια και σε άλλα σημεία του κέντρου της πόλης καθ’ όλη την διάρκεια της μεσοπολεμικής περιόδου.

Αρχικά, τη δεκαετία του 1920, το στυλ του Μανούσου ακολουθεί τα πρότυπα της εποχής, δηλαδή τον εκλεκτικισμό, ενώ από τη δεκαετία του 1930, υιοθετεί, όπως είναι άλλωστε η γενικότερη τάση της εποχής, στοιχεία μοντερνισμού και επιρροές αρτ ντεκό. Ο Γεώργιος Μανούσος μαζί με τον Μαξιμιλιανό Ρούμπενς αποτελούν ίσως τους πιο παραγωγικούς και δραστήριους αρχιτέκτονες της μεσοπολεμικής περιόδου στη Θεσσαλονίκη.

Αναλυτικά, τα 37 γνωστά κτήρια του που σώζονται μέχρι σήμερα, σε χρονολογική σειρά (το έτος κατασκευής του κτηρίου σε παρένθεση), στο κέντρο της Θεσσαλονίκης είναι τα παρακάτω:

1. Τριώροφη οικοδομή (1924), Ερμού 50
2. Οικοδομή Θεοδωρίδη-Ρωσσίδη (1925), Κατούνη 28
3. Διώροφη οικοδομή (1925), Βαλαωρίτου 8 & Ορφανίδου
4. Στοά Καραπαναγιώτη (1925), Φράγκων 18 & Λέοντος Σοφού
5. Ξενοδοχείο “Ατλαντίς” (1925), Εγνατίας 14
6. Κτήριο Περαχιά (1925), Ίων. Δραγούμη 16 & Ερμού 11
7. Μέγαρο Ισαάκ Ερρέρα & Σία (1925), Οδός Κατούνη 16
8. Τριώροφη οικοδομή (1926), Εγνατία 22 & Λέοντος Σοφού
9. Μέγαρο Κομπούλη (1928), Τσιμισκή 102
10. Μέγαρο Γεωργόπουλου (1928), Λεωφ. Νίκης 43
11. Πολυώροφη οικοδομή (1928), Π.Π. Γερμανού 22
12. Οικοδομή Χασόν-Ναχμίας (1928), Ολύμπου 56
13. Πολυώροφη οικοδομή (1929), Τσιμισκή 53
14. Μέγαρο Κ. Φωτόπουλου (1929), Οδός Ίωνος Δραγούμη 40
15. Οικοδομή Κωτούλα (1930), Αγίου Δημητρίου 69
16. Μέγαρο Μ. Σωτηρόπουλου (1930), Φιλίππου 43
17. Μακεδονικό Μέγαρο (1930), Ολύμπου 53 & Πλ. Κυπρίων Αγωνιστών 1
18. Διώροφη οικοδομή (1930), Πτολεμαίων 6
19. Οικοδομή Μάισα (1930), Βενιζέλου 24
20. Κινηματογράφος “Μακεδονικόν”, (Δεκ. 1930), Λώρη Μαργαρίτη 6 & Φιλικής Εταιρείας
21. Μέγαρο Τυρολόη (Ιωάννη Δημητριάδη) (1931), Αγίας Σοφίας 2 & Λεωφ. Νίκης 29
22. Οικοδομή Αρτοπούλου κ. ά. (1931), Αμύντα 5 & Μητσαίων
23. Πολυκατοικία (1932), Ολύμπου 33-35 & Σουρή
24. Τεκτονικό Μέγαρο (Μασονική Στοά Φίλιππος) (1932), Φιλικής Εταιρείας 24, Σε συνεργασία με Σ. Μυλωνά
25. Πολυκατοικία (1932), Παστέρ 15
26. Πολυκατοικία Ο. Βαφειάδη (1933), Εγνατία 99 & Εξαδάκτυλου
27. Μέγαρο Αφών Κονιόρδου (Ινστιτούτο Γκαίτε) (1934), Λεωφ. Νίκης 15 & Πλουτάρχου
28. Μέγαρον Ευαγγελινού (1934), Αλ. Σβώλου 5 & Σκρά
29. Πολυκατοικία (1934), Ολύμπου 96
30. Πολυκατοικία (1934), Πλάτωνος 39 & Ολύμπου 98
31. Πολυκατοικία Αφών Γεωργόπουλου (1935), Παύλου Μελά 4
32. Πολυκατοικία Σ. Παπαδήμα-Δ. Παπαμανώλη (1935), Αλεξ. Σβώλου 19
33. Πολυκατοικία Ν. Γκάλφα (1935), Αλεξ. Σβώλου 9
34. Οικοδομή Γ. Τσακίρη (1937), Εγνατία 85
35. Οικοδομή Παπαμανώλη (1937), Αγ. Δημητρίου 72-Τάσκου Παπαγεωργίου 14 (διαμπερές)
36. Οικοδομή Α. & Δ. Παπαμανώλη (1937), Λεωφόρος Νίκης 35
37. Πολυκατοικία Αφών Κοσματόπουλου (1952), Τσιμισκή 113 & Δημ. Γούναρη

ΠΗΓΕΣ
• Βαλαβανίδου Α. Ιστορία της εβραϊκής οικοδομικής και αρχιτεκτονικής δραστηριότητας στη Θεσσαλονίκη: Κτίρια με καταστήματα, γραφεία ή εργαστήρια (1922-1930), Εβραϊκό Μουσείο Θεσσαλονίκης (http://www.salonikajewisharchitecture.com/about.html)
• Θεοδωρίδου-Σωτηρίου Λ. (2007). Πρόσφυγες αρχιτέκτονες στη Θεσσαλονίκη του Μεσοπολέμου. Αρχιτέκτονες, τ. 61
• Κολώνας, Β. (2012). Θεσσαλονίκη 1912-2012. Η Αρχιτεκτονική μιας εκατονταετίας. UNIVERSITY STUDIO PRESS.
• Κολώνας Β. (2015), Εκατό χρόνια φιλοξενίας. Τα ξενοδοχεία της Θεσσαλονίκης (1914-2014), UNIVERSITY STUDIO PRESS.
• Παπαδόπουλος Λ., Παπακώστας Γ., Σαμουηλίδου Α., & Τσιτιρίδου Σ., (1999) «Συντακτικές, Μορφολογικές και κατασκευαστικές Παράμετροι στη Μεσοπολεμική Αρχιτεκτονική της Θεσσαλονίκης», Οριον, Τιμητικός τόμος στον καθηγητή Δ. Α. Φατούρο. Α.Π.Θ. Πολυτεχνική Σχολή-Τμήμα Αρχιτεκτόνων
• Παπαστεφανάκη, Λ. Μηχανικοί, εκβιομηχάνιση, εκσυγχρονισμός, 1830-1940 (https://engineers.ims.forth.gr/)
• Τζήμου Κ. (2014) Η πόλη στο χτες και στο σήμερα: Οδός Στρατηγού Καλλάρη Parallaxi Magazine ( https://parallaximag.gr/thessaloniki/i-poli-sto-chtes-ke-sto-simera-odos-str)
• Τζήμου Κ. (2015) Οι υπέροχοι αστικοί τρούλοι της Θεσσαλονίκης Parallaxi Magazine (https://parallaximag.gr/thessaloniki/chartis-tis-polis/iperochi-astiki-trouli-tis-thessalonikis)
• Ταξίδου Έ. (2019), Μπήκαμε ίσως στο πιο «κλειστό» μέχρι χθες κτίριο της Θεσσαλονίκης, Parallaxi Magazine
(https://parallaximag.gr/thessaloniki/mpikame-isos-sto-pio-kleisto-mechri-chthes-ktirio-tis-thessalonikis)
• Φραγκούδη, Χ., Τhessarchitecture (https://thessarchitecture.wordpress.com/)

Κείμενο – φωτογραφίες: Platon Kleanthidis
Ξεκινάμε τη φωτογραφική περιήγησή μας με Γαλλική μουσική, καθώς οι Αρχιτέκτονες της Σχολής της Κωνσταντινούπολης είχαν έντονες Γαλλικές επιρροές: