Η Θεσσαλονίκη είχε την τύχη να διαθέτει μια πλειάδα σπουδαίων αρχιτεκτόνων, στο τέλος του 19ου αιώνα και στις αρχές του 20ου αιώνα.
Μαζί με τους σπουδαίους Ιταλούς Βιταλιάνο Ποζέλι και Πιέτρο Αριγκόνι και τον Γάλλο Ερνέστ Εμπράρ και ο Έλληνας – ίσως ο σημαντικότερος όλων – Ξενοφών Παιονίδης.

Ο Ξενοφών Παιονίδης γεννήθηκε το 1863 στη Φούρκα Χαλκιδικής και πέθανε ξαφνικά από έμφραγμα το 1933 στη Μονή της Αγίας Αναστασίας κατά τη διάρκεια γεύματος με τους μοναχούς, ενώ ο τάφος του βρίσκεται στο Νεκροταφείο της Ευαγγελίστριας στη Θεσσαλονίκη.

Στη Θεσσαλονίκη ήρθε το 1892 και σχεδίασε με τον δικό του μοναδικό τρόπο ένα πολύ μεγάλο μέρος της πόλης, εντός και εκτός των τειχών, ιδιαίτερα στην κοσμοπολίτικη “Συνοικία των Εξοχών”.

Πρωτοπόρος αρχιτέκτονας με έμφαση στον εκλεκτικισμό, αφού κατάφερνε να προσαρμόζει στοιχεία νεοκλασικισμού αλλά και στοιχεία από τη βυζαντινή αρχιτεκτονική της πόλης.
Ωστόσο, ένα χαρακτηριστικό του ήταν η προσαρμοστικότητα στις απαιτήσεις των πελατών του. Έτσι τον βλέπουμε να κτίζει και κτήρια τουρκομπαρόκ ή νεοκλασικά ή εκλεκτικιστικά.

Υπήρξε ταυτόχρονα δημοτικός σύμβουλος αλλά και παράγοντας του αθλητικού σωματείου “Ηρακλής”.
Ήρωας του Μακεδονικού Αγώνα που παρασημοφορήθηκε για τη δράση του.

Από τα κομψοτεχνήματα που δημιούργησε στη Θεσσαλονίκη, θα δούμε παρακάτω σε μια φωτογραφική διαδρομή όσα διασώζονται σήμερα και αφήνουν στην εποχή μας το στίγμα της κοσμοπολίτικης πολυπολιτισμικής πόλης που υπήρξε στο παρελθόν.

Κείμενο: Δημήτρης Συμεωνίδης

Οι φωτογραφίες είναι επιλεγμένες από τους φωτογράφους της ομάδας Thessaloniki Arts and Culture Photos και έχουν αναρτηθεί με αλφαβητική σειρά των δημιουργών.
©Οι φωτογραφίες είναι πνευματική ιδιοκτησία των δημιουργών. Για οποιαδήποτε χρήση μπορείτε να επικοινωνήσετε μαζί τους. Το όνομα του κάθε δημιουργού αναγράφεται κάτω από την αντίστοιχη φωτογραφία του, ακριβώς όπως αναγράφει το προφίλ του στο Facebook.

1. “Βίλα Χαφίζ Μπέη, σημερινή Σχολή Τυφλών”, Βασ. Όλγας 32, Θεσσαλονίκη

Βίλα Χαφίζ Μπέη, σημερινό κτίριο Σχολής Τυφλών, στη Θεσσαλονίκη. Βρίσκεται στην οδό Β. Όλγας 32, στη λεγόμενη –στις αρχές του 20ου αιώνα – περιοχή των Εξοχών.

Το 1924 ήρθε στη Θεσσαλονίκη ο Αλβανός-Κοσοβάρος πολιτικός Χασάν Πρίστινα (Hassan Pristine), ως αυτοεξόριστος. Ο ίδιος αγόρασε στη συνέχεια το οίκημα.

Αρχιτεκτονικά, η βίλα συνδυάζει στοιχεία νεοκλασικισμού, ροκοκό, μπαρόκ και εκλεκτικισμού. Είναι κτίριο διώροφο, με ημιυπόγειο και εντυπωσιακό διάκοσμο. Ιδιαίτερο και χαρακτηριστικό γνώρισμά του είναι το αέτωμα στην πρόσοψή του.

Το κτίριο κάποια περίοδο στέγασε την εμπορική σχολή Κωνσταντινίδη, το Βρεφοκομείο Αγ. Στυλιανός, κ.ά.. Κατά τον Β’ Παγκόσμιο πόλεμο επιτάχθηκε και χρησιμοποιήθηκε από τους Γερμανούς.
Το 1948 περιήλθε στην ιδιοκτησία της Σχολής Τυφλών και από το 1961 λειτουργεί ως Σχολή Τυφλών.
Περισσότερες αρχειακές φωτογραφίες και πληροφορίες εδώ

2. “Βίλα Μορντώχ, πρώην Δημοτική Πινακοθήκη Θεσσαλονίκης”, Λεωφ. Βασιλίσσης Όλγας 162, Θεσσαλονίκη

Πρόκειται για οίκημα-δείγμα της αρχιτεκτονικής που χαρακτήριζε τους «πύργους» της οδού Βασιλίσσης Όλγας (τα περισσότερα από τα κτίσματα της συνοικίας των Εξοχών είχαν παρόμοια αρχιτεκτονική). Χτίστηκε το 1905 (η χρονολογία επιβεβαιώνεται και από την υπογραφή σε αραβική γραφή, του Τούρκου καλλιτέχνη των τοιχογραφιών της βίλας, Νουρεντίν). Σχεδιάστηκε από τον αρχιτέκτονα Ξενοφώντα Παιονίδη.

Αρχικά ήταν κατοικία του Τούρκου μεράρχου Σεϊφουλάχ Πασά. Το 1923 πουλήθηκε στους αδερφούς Σαλώμ και στη συνέχεια πέρασε στην ιδιοκτησία του Σαμουήλ Μορντώχ – στον οποίο οφείλει το όνομά της. Κατοικήθηκε από την οικογένεια Μορντώχ μέχρι το 1940.

Το 1952 το κτήριο (μαζί με τον περιβάλλοντα χώρο) πουλήθηκε στο ΙΚΑ και χρησιμοποιήθηκε ως πολυϊατρείο μέχρι το 1972. Στη συνέχεια εγκαταλείφθηκε για κάποιο χρονικό διάστημα. Αργότερα, από τον Δεκέμβριο του 1986 μέχρι πρόσφατα, λειτούργησε ως Δημοτική Πινακοθήκη της Θεσσαλονίκης (ιδρύθηκε το 1966 και πρόσφατα μεταφέρθηκε στην Κάζα Μπιάνκα). Από τις αρχές του 2013 στεγάζει τις υπηρεσίες του Ε’ διαμερίσματος Θεσσαλονίκης και του Οργανισμού Ρυθμιστικού Θεσσαλονίκης.

Είναι διώροφο, κεραμοσκεπές κτίσμα με ημιυπόγειο και σοφίτα. Έχει αρχιτεκτονικά στοιχεία νεοκλασικά, αναγεννησιακά, μπαρόκ και αρτ-νουβώ (όπως και η Κάζα Μπιάνκα, ακολουθούν δηλαδή, το αρχιτεκτονικό ρεύμα του εκλεκτικισμού), τα οποία διαφοροποιούνται στις όψεις, συμβάλλοντας στον μορφολογικό πλουραλισμό του κτιρίου.

Ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της είναι ο κρεμμυδόσχημος τρούλος στη νοτιοδυτική γωνία της. Μεγάλο αισθητικό ενδιαφέρον παρουσιάζει ακόμη η ζωγραφική διακόσμηση του αρχοντικού -μάλιστα σε ορισμένα δωμάτια σώζεται μεγάλο μέρος της- όπως και η ξυλόγλυπτη, ενδεικτικά της καλαισθησίας του καλλιτέχνη και των πρώτων ιδιοκτητών, αλλά και της οικονομικής ευρωστίας τους.

3. “Βίλα Τζεμποργά (ή Σαλέμ), πρώην Ιταλικό Προξενείο”, Λεωφ. Βασιλίσσης Όλγας 20, Θεσσαλονίκη

Ιταλικό προξενείο από το 1915 μέχρι το 1978. Σήμερα δυστυχώς ερημωμένη. Ιδιοκτήτης της είναι το Ιταλικό Κράτος.
Βρίσκεται στη Λεωφόρο Βασιλίσσης Όλγας 20, στο Φάληρο (μέρος της εκλεκτικής “Οδού των Εξοχών” που αποτελούσε το πολυεθνικό προάστιο των προυχόντων της πόλης έξω από τα τείχη).

Σύμφωνα με στοιχεία της 4ης Εφορείας Νεοτέρων Μνημείων, το κτίριο χρονολογείται στα τέλη του 19ου αιώνα. Ο γαλλικής υπηκοότητας Εβραίος έμπορος, Τζεμποργά, αγόρασε το 1878 το παραλιακό οικόπεδο από τον Αλή Εφέντη, γιο του Ισμαήλ Αγά.

Περίπου μία δεκαετία αργότερα, το σπίτι αλλά και το οικόπεδο πέρασαν στα χέρια της Ελβετίδας Άννας Εβελμαν ή Όλμαν. Τον Οκτώβριο του 1894, το ακίνητο πωλήθηκε στον Ισραηλίτη δικηγόρο Εμμανουήλ Ραφαήλ Σαλέμ (από εκεί πήρε και το 2ο όνομά του, Οικία Σαλέμ), ενώ το 1915 μισθώθηκε από το ιταλικό κράτος, προκειμένου να εγκατασταθεί εκεί το ιταλικό προξενείο.

Εκατό χρόνια μετά την ανέγερσή του, το αρχοντικό ερήμωσε, μετά το σεισμό του 1978, αφού το προξενείο μεταφέρθηκε στον χώρο που είχε δημιουργηθεί από την κατεδάφιση της Βίλλας Ίντας επί της οδού Φλέμινγκ, (πρώην οδός Μιζραχή). Το 1984 έγιναν κάποιες εργασίες συντήρησης αλλά έκτοτε παραμένει αναξιοποίητο και ερημωμένο.

Η έπαυλη χαρακτηρίζεται από την περίτεχνη πρόσοψη και τα πλούσια υλικά, ενώ θεωρείται χαρακτηριστικό παράδειγμα του νεομπαρόκ εκλεκτικισμού που κυριαρχούσε τότε στην πόλη, (ιδιαίτερα τα μπαρόκ αετώματα της).
Περισσότερες πληροφορίες εδώ

4. Νοσοκομείο Άγιος Δημήτριος Θεσσαλονίκης (πρώην Χαμηδιέ), Ελένης Ζωγράφου 2, Θεσσαλονίκη

Βρίσκεται στα Κάστρα, στην πανέμορφη οδό Ελένης Ζωγράφου 2, Θεσσαλονίκη.

Ξεκίνησε να κτίζεται με πρωτοβουλία του Δημάρχου Χουσουλή Βέη το 1902 σε σχέδια του Ξενοφώντα Παιονίδη.

Οι ανάγκες στην πόλη στα μέσα του 19ου αιώνα για περίθαλψη είχαν μεγαλώσει και έτι η Οθωμανική Διοίκηση αποφάσισε τη δημιουργία «Κοινού της πόλεως Θεραπευτηρίου».
Το έργο ολοκληρώθηκε το 1904 (εγκαίνια 19 Αυγούστου) και ονομάστηκε Χαμηδιέ προς τιμή του Σουλτάνου.

Είχε το πιο οργανωμένο και διάσημο χειρουργικό τμήμα της Ανατολής (η αίθουσα εγχειρήσεων αποκαλούνταν “Τελειοτάτη” γιατί ήταν πλήρως εξοπλισμένη).

Μετά την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης το 1912 περιήλθε στον Δήμο Θεσσαλονίκης, ως Δημοτικό πλέον Νοσοκομείο Θεσσαλονίκης.

Το κτήριο είναι διώροφο, με 4 πτέρυγες, απόλυτα συμμετρικό, κλασικιστικό.
Από το 1984 θεωρείται διατηρητέο σαν έργο τέχνης.
Πληροφορίες από: “Νοσοκομεία της Θεσσαλονίκης τους τελευταίους αιώνες”, Θ. Γερασιμίδης, Χ. Παπανικολάου, Σ. Τσόκου.

5. “Ξενοδοχείο Αύγουστος”, Ελένης Σβορώνου 4, Θεσσαλονίκη

Περπατώντας στο πάνω μέρος της Εγνατίας, πηγαίνοντας προς τον Βαρδάρη, αν κοιτάξεις δεξιά θα δεις ένα μικρό ξενοδοχείο που θα σε εντυπωσιάσει με το σχήμα του και την αισθητική του.

Είναι μια δημιουργία του Ξενοφώντα Παιονίδη. Χτίστηκε το 1923 και από το 1926 λειτουργεί ως Ξενοδοχείο.
Από τους διάσημους ενοίκους του ήταν και ο Ελευθέριος Βενιζέλος.

Ανακαινίστηκε τη δεκαετία του 90, με σεβασμό στην ιστορία του.
Νεοκλασικό με εντυπωσιακή πρόσοψη.

6. “Παπάφειο Ορφανοτροφείο”, Παπάφη 33, Θεσσαλονίκη

Βρίσκεται στην Παπάφη 33, στη Θεσσαλονίκη.

Ξεκίνησε να κτίζεται τον Σεπτέμβριο το 1894 και η κατασκευή του τέλειωσε το 1903.
Αγοράστηκε τον Σεπτέμβρη του 1893 από τον Τούρκο μεγαλοκτηματία Hamdi Bey με δωρεά του Ιωάννη Παπάφη.

Συνολικά η αγορά κόστισε 1.698 λίρες (Β. Δημητριάδης, 1983)
Μεγάλος ευεργέτης ο Ιωάννης Παπάφης, γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1792. Αφού πρώτα πήγε στη Σμύρνη, μετά στην Αλεξάνδρεια, το 1810 εγκαταστάθηκε στη Μάλτα όπου μεγαλούργησε ως έμπορος, δημόσιος μεσίτης και τραπεζίτης.
Έζησε εκεί όλη τη ζωή του μέχρι τον θάνατό του το 1886.

Ο Παπάφης διέθεσε την τεράστια περιουσία του σε αγαθοεργίες. Ειδικά στην Ελληνική Κοινότητα της Θεσσαλονίκης άφησε 100.000 χρυσές λίρες για τη δημιουργία και συντήρηση του ορφανοτροφείου, το οποίο ζήτησε να ονομαστεί “Μελιτεύς” από τη γη Μελίτη που τον φιλοξένησε σε όλα τα χρόνια της ζωής του.

Η οργάνωση των όψεων σε τρεις οριζόντιες ζώνες ακολουθούν τη βασική αρχή του κλασικισμού: βάση, κορμός, επίστεψη.
Στην πρόσοψη, το κεντρικό τμήμα προεξέχει ελαφρά με τη δημιουργία πρόπυλου, που οδηγεί στη μνημειώδη είσοδο του Ιδρύματος.

Τα δύο άκρα της πρόσοψης προεξέχουν επίσης, οργάνωση που εφαρμόζεται και σε άλλα δημόσια κτήρια της εποχής (Νοσοκομείο Άγ. Δημήτριος, Γ’ Σώμα Στρατού του Ποζέλι).

7. “Στοά Πελοσώφ (Παλιό Ταχυδρομείο Θεσσαλονίκης)”, Τσιμισκή 22 Θεσσαλονίκη

Βρίσκεται στο κέντρο της Θεσσαλονίκης και κτίστηκε το 1924 ως Εμπορική Στοά με την ονομασία Στοά Πελοσώφ – Αμαρίλιο – Πάρδο.
Πριν από τον Β’Π.Π. στέγαζε το Ταχυδρομείο Θεσσαλονίκης ενώ κατά τη διάρκεια της κατοχής έμεινε κενό λόγω βομβαρδισμού το 1941.
Στην απελευθέρωση ήταν η βάση της Ινδικής Μονάδας, στη συνέχεια επισκευάστηκε και λειτούργησε πάλι σαν Ταχυδρομείο.

Στον μεγάλο σεισμό του 1978 έπαθε σοβαρές ζημιές και έμεινε κλειστό.
Σήμερα έχει επισκευαστεί με σεβασμό στην αρχική του μορφή και λειτουργεί σαν εμπορική στοά με καφέ. Ένας εξαιρετικός χώρος.

Είναι αντιπροσωπευτικό δείγμα εμπορικής στοάς με εντυπωσιακό τον κεντρικό εσωτερικό χώρο που φωτίζεται φυσικά από ψηλά δια μέσου δίρριχτης θαλωτής μεταλλικής στέγης.
Πρόκειται για εξέλιξη των εμπορικών στοών που κτίζονταν στην πόλη στις αρχές του 20ου αιώνα. (“Νεώτερα Μνημεία της Θεσσαλονίκης” Υπουργείο Πολιτισμού Β. Ελλάδος 1985-86).

8. “Κτήριο της Φιλόπτωχου Αδελφότητος Ανδρών Θεσσαλονίκης”, Αγίας Σοφίας 38, Θεσσαλονίκη

Η Αδελφότητα ιδρύθηκε το 1871. Από τότε η έδρα της μετακινήθηκε σε πολλές διαφορετικές ιδιοκτησίες οι οποίες ήταν δωρεές μελών.
Ωστόσο, μετά τη μεγάλη πυρκαγιά της Θεσσαλονίκης (1917) και την ανοικοδόμηση αλλά και τον επανασχεδιασμό του κεντρικού άξονα από τον Εμπράρ, η Αδελφότητα αποφάσισε να αγοράσει ένα κεντρικό οικόπεδο για να στεγάσει τις δραστηριότητές της.

Ενεργώντας γρήγορα ανέθεσαν στον Ξενοφώντα Παιονίδη, μέλος της Αδελφότητας, τον σχεδιασμό του κτηρίου στο κέντρο της πόλης.
Ο Αρχιτέκτονας κατέθεσε τα σχέδια το 1923, οι εργασίες άρχισαν το 1925 και ολοκληρώθηκαν το 1926.
Αρχικά το κτήριο ήταν διώροφο και μισθώθηκε για εμπορική χρήση σε διάφορες επιχειρήσεις.
Η έδρα της Αδελφότητας μεταφέρθηκε εκεί το 1940.

Στην περίοδο της κατοχής, οι αεροπορικοί βομβαρδισμοί της πόλης επέφεραν σοβαρές φθορές στο κτίριο ενώ το 1942 οι γερμανικές δυνάμεις το επέταξαν. Μόνο ένα τμήμα του κτιρίου μπόρεσε να διασωθεί στο οποίο από το 1941 μέχρι τη λήξη του πολέμου λειτουργούσαν καθημερινά τα συσσίτια με τη βοήθεια των μελών.

Μετά τη λήξη του πολέμου το 1948 στο κτίριο προστέθηκαν δύο επιπλέον όροφοι και στεγάστηκε το οικοτροφείο «Απόστολος Παύλος» για περίπου είκοσι χρόνια. Το κτίριο ανακαινίστηκε το 1990 και στη συνέχεια το 2010. Με τον τρόπο αυτό αναδείχθηκε εκ νέου το αρχιτεκτονικό του κάλλος. (από την επίσημε σελίδα της ΦΑΑΘ)

9. “Οικία Νεδέλκου”, Αγίας Σοφίας και Μακένζυ Κινγκ, Θεσσαλονίκη

Το κτήριο κτίστηκε το 1924. Βρίσκεται ακριβώς στη γωνία Μακένζυ Κινγκ και Αγίας Σοφίας.
Αρχικά πήρε άδεια για έναν όροφο με δώμα και στη συνέχεια τον Μάρτιο του 1925 πήρε άδεια και προστέθηκαν ακόμα 2 όροφοι.

Οι αρχικοί ιδιοκτήτες ήταν δύο, έτσι σχεδιάστηκε σαν δύο δίδυμες συμμετρικές κατοικίες. Το ίδιο συνέβη και με την προσθήκη δύο ακόμα ορόφων.
Δύο ανεξάρτητα κλιμακοστάσια οδηγούσαν στους ορόφους από μικρές στοές.
Η γενική οργάνωση και τα επιμέρους μορφολογικά στοιχεία του κτίσματος έχουν επηρεαστεί από τον νεοκλασικισμό. (“Νεώτερα Μνημεία της Θεσσαλονίκης” Υπουργείο Πολιτισμού Β. Ελλάδος 1985-86)

10. “Έπαυλη Σιάγα (πρώην Χατζηλαζάρου)”, Βασιλίσσης Όλγας με Πέτρου Συνδίκα 7, Θεσσαλονίκη

Κτίστηκε το 1890 για να εγκατασταθεί η οικογένεια Χατζηλαζάρου.

Το 1912 ο Βασιλιάς Γεώργιος Α΄, ερχόμενος στην απελευθερωμένη Θεσσαλονίκη, επέλεξε να εγκατασταθεί στην έπαυλη του Περικλή Χατζηλαζάρου, μέχρι που δολοφονήθηκε, προτιμώντας τον μεταξύ όλων των άλλων προκρίτων της πόλης.

Το 1915 η οικογένεια Χατζηλαζάρου φεύγει για την Αθήνα και την έπαυλη αγοράζει η οικογένεια Σιάγα, στην κατοχή της οποίας βρίσκεται και σήμερα.
Με σεβασμό στην ιστορία του κτηρίου, έκαναν κάθε δυνατή συντήρηση ενώ το εσωτερικό παραμένει σε άψογη κατάσταση όπως ήταν παλιά.

Αξιόλογο δείγμα εκλεκτικισμού με αναγεννησιακά στοιχεία, διακρίνεται τόσο για την πλούσια και περίτεχνη διακόσμηση των εξωτερικών στοιχείων των όψεων (κεντρικοί εξώστες, χυτοσιδερένια φουρούσια, σιδεριές Art Nouveau, μπαλούστρες κλπ) όσο και για τη διαμόρφωση των εξωτερικών μαρμάρινων κλιμακοστάσιων που οδηγούν στις κύριες εισόδους.

Έχει 2 εισόδους, την κύρια στη Π. Συνδίκα, που τονίζεται με την κυκλική διαμόρφωση του ανωφλίου, ενώ το κεντρικό αυτό τμήμα της ίδιας όψης τονίζεται με το τριγωνικό αέτωμα στην επίστεψη του κτιρίου, πάνω στον κατακόρυφο άξονα συμμετρίας.
Η 2η είσοδος ήταν από την πλευρά της Βασιλίσσης Όλγας. (Νεώτερα Μνημεία της Θεσσαλονίκης” Υπουργείο Πολιτισμού Β. Ελλάδος 1985-86)

Το κτίριο έχει ξύλινη στέγη που σχηματίζει υπερυψώσεις σε σχήμα σταυρού στον κύριο όγκο.

Σπουδαίας αισθητικής το εσωτερικό και ιδιαίτερα τα ξύλινα ταβάνια με τις διακοσμήσεις τους και τα έπιπλα εποχής.

Το εντυπωσιακό στην έπαυλη Σιάγα ήταν ο εκπληκτικός ανθόκηπός της ο οποίος όμως περιορίστηκε αισθητά (κατά τα 2/3) λόγω των διανοίξεων των δρόμων. Εξακολουθεί να είναι ωστόσο 700τμ σε κεντρικό σημείο της Θεσσαλονίκης.

Χαρακτηρίστηκε διατηρητέο νεότερο μνημείο με απόφαση του 1986.

11. “Κλινική Νεδέλκου (τώρα Αγιορείτικη Εστία)”, Εγνατία 109, Θεσσαλονίκη

Ο γιατρός Ιωάννης Νεδέλκος αναθέτει στον Ξενοφώντα Παιονίδη τον σχεδιασμό για ένα ιδιαίτερο μέγαρο στο κέντρο της πόλης στην περίφημη περιοχή της Καμάρας.
Η κατοικία κτίζεται το 1909 και έχει στο ισόγειο 3 μαγαζιά, ένα επιπλάδικο, ένα καρβουνιάρικο, ένα φαρμακείο αλλά και το γραφείο και το ιατρείο του Ιωάννη Νεδέλκου.

Το 1930 ανεγείρεται στο πίσω μέρος της αυλής τριώροφο οίκημα που χρησιμοποιείται ως κλινική και αυτή δίνει το όνομά της στο σύνολο του οικήματος, που μένει έκτοτε γνωστό ως «Κλινική Νεδέλκου».
(Από την ιστοσελίδα της Αγιορείτικης Εστίας)

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι ανάγλυφες παραστάσεις στην πρόσοψη. Μάστορες και κοσμηματογράφοι δούλευαν στον σοβά τις ανάγλυφες παραστάσεις, τέχνη που έχει εκλείψει με τα χρόνια. (Αξιόλογο παράδειγμα η “Οικία Μήττα”).

Εκλεκτικιστικό καθώς συνυπάρχουν στοιχεία από το μπαρόκ, τον νεοκλασσικισμό και την ώριμη αναγέννηση.
Ανθέμια, ρόδακες, φυτικά θέματα, άγγελοι και κεφαλές από κόρες προσδίδουν στο έργο στοιχεία ρομαντισμού που συνδυάζονται με τη μορφή των σιδερένιων στοιχείων (εξώστες, αυλόθυρα) τα οποία είναι επηρεασμένα από τη Art Nouveau. ( “Νεώτερα Μνημεία της Θεσσαλονίκης” Υπουργείο Πολιτισμού Β. Ελλάδος 1985-86)

Για τη διάσωση του κτιρίου το 1997, μετά από πολλές περιπέτειες μπορείτε να διαβάστε εδώ : “Κλινική Νεδέλκου (τώρα Αγιορείτικη Εστία), έργο τέχνης του Ξενοφώντα Παιονίδη”

12. “Ιωαννίδειος Σχολή (σημερινό 40ο Δημοτικό Σχολείο Θεσσαλονίκης)”, Μανουσογιαννάκη 4 και Φιλικής Εταιρίας, Θεσσαλονίκη

Κτίστηκε το 1906. Όταν ιδρύθηκε το σχολείο ήταν το πρώτο Δημοτικό Σχολείο της Θεσσαλονίκης.
Οικοδομήθηκε με δαπάνες του Σιατιστινού Εμπόρου, Δημήτρη  Ιωαννίδη και γι’ αυτό φέρει και τ’ όνομά του. Μετονομάστηκε σε “Ελληνική Αστική Σχολή Δημητρίου Ιωαννίδου Στατίστεως” και στη συνέχεια σε “Ιωαννίδειο Σχολή”, μετέπειτα “Τρίτον Πλήρες Εξατάξιον Δημοτικόν Σχολείον Αρρένων Θεσσαλονίκης” για να φτάσουμε στη σημερινή ονομασία του το 1954 όταν το Υπουργείο Παιδείας το ονόμασε “40ο εξατάξιο Δημοτικό Σχολείο Θεσσαλονίκης”.

Χαρακτηριστικό δείγμα νεοκλασικής αρχιτεκτονικής. Οι χώροι του ήταν τυπικοί σχολικοί εκτός από μια μικρή ιδιομορφία, δύο τάξεις του μπορούσαν να ενωθούν και με μια μικρή υποτυπώδη σκηνή να μετατρέπονται σε αίθουσα τελετών.

Θεωρούνταν το καλύτερο δημοτικό σχολείο της Θεσσαλονίκης γιατί είχε πολύ καλούς δασκάλους. Εκεί φοίτησαν και ο αρχαιολόγος Μανόλης Ανδρόνικος, ο κινηματογραφιστής Γιάννης Δαλιανίδης, η Λουίζα Ποζέλι, η Νινή Ζαχά και πολλοί άλλοι. (Κώστας Τομανάς “Τα σχολεία της Θεσσαλονίκης μέχρι το 1944”, εκδόσεις Νησίδες).

13. Στοά Αγίου Μηνά, στο τετράγωνο Βασιλέως Ηρακλείου – Ελευθερίου Βενιζέλου – Αγίου Μηνά – Ίωνος Δραγούμη, Θεσσαλονίκη

Κτίστηκε το 1906, είχε εμβαδόν 8.000τμ (σήμερα 4.000τμ), μεγάλη ιστορία με πολλά μαγαζιά και σήμερα δυστυχώς είναι αφημένο στην τύχη του.

14. “Σχολείο Δελφών 131”

15. “Παλαιά Εκκλησία Αγίου Παύλου” στη Λεωφόρο Όχι (δίπλα από τους Κήπους του Πασά)

16. “Δημοτικό Σχολείο στην Όσσα”

17. “Εκκλησιαστική Σχολή Αγίας Αναστασίας Φαρμακολύτριας” Βασιλικά

18. “Σχολείο στην Επανομή”

19. “Αστική Σχολή Ελληνικής Ορθοδόξου Κοινότητος Ζουμπάτες” στον Τρίλοφο

Κατασκευάστηκε το 1910 όπως αναγράφει η επιγραφή στο επιστύλιο, πρόκειται για ένα από τα ωραιότερα σχολικά κτίρια της περιοχής μας, βρίσκεται στον Τρίλοφο, παλιό όνομα Ζουμπάτες. Θεωρείται και αυτό έργο του Ξενοφώντα Παιονίδη, σήμερα λειτουργεί ως πολιτιστικό κέντρο.